“Metabolizmam yavaş benim, diyet yapan arkadaşım 1 haftada 1 kilo veriyor ama ben yarım kiloyu zorla veriyorum.”
“Su içsem yarar bana, iki dilim ekmek fazla yesem ertesi gün kilom hemen artıyor.”
“Aç kalmadan kilo veremiyorum.”
Bu ve benzeri sözleri o kadar çok duydum ki, bunun üzerine yama gerekliliği hissettim. Öncelikle toplumda çok yanlış bilinen bir konuya değinmek istiyorum. Yaygın kanı, bağırsak işlevleri sorunlu olan kişilerin bunu doğrudan metabolik olarak algılaması. Bağırsaklar iyi çalışıyor ise metabolizma yavaş, iyi çalışıyorsa , metabolizma hızlı. Bu yanlış ama yaygın bir düşünce. Tabi ki bağısrak sağlığı ile kilo veme arasında bir ilişki var ama metabolizmanın tek ve en etkin nedni olduğu tartışılır.
Peki metabolizma nedir ?
Vücuttaki yapım ve yıkım işlemleri dahil tüm faaliyetler ve bu faaliyetler için gerekli olan enerji miktarıdır. Dinlenme anında solunumla verilen co2 miktarı ile belirlenen metabolizma işleyiş hızı kişiden kişiye değişebilmektedir ve bu değişimler genetik yapıdan, yaşam koşullarına, vücuttaki kas, yağ miktarına, kiloya, yaşa bağlı olarak bir çok değişken tarafından etkilenir.
Metabolizmanın yavaşlamasının nedenleri
- Hareketsiz yaşam tarzı.
Uzun süre oturma en belirleyici etkenlerden bir tanesi, 15 dakikadan sonra metabolizma hızı düşmeye başlıyor ve 30. Dakikadan sonra metabolizma hızından %50 ye varan bir düşüş meydana geliyor.
- Bazal Metabolizmanın altında uygulanan diyetler.
Bazal metabolizma vücudun kendi iç çalışması için gerekli olan enerji miktarıdır. Yaşa ve kiloya göre ortalama olarak bulunabilir ama daha önce belirttiğim gibi her birey için farklı olabilir . Yani aynı yaş ve kiloda ki bireyin bazal metabolizması, bir çok değişkene bağlı değişebilir. Ortalamalar üzerinden alırsak 70 kiloda 40 yaşında bir bireyin bazal metabolizması 1500 kalori ise ve kişi bu kalorinin altında beslenirse bir süre sonra vücut adaptasyonu ile metabolizma hızı yavaşlar ve 1500 olan gereksinim 1300 – 1200 lere düşebilir. Bu da sizin sonrasında daha çok ve çabuk kilo alma riskinizi ortaya çıkarır.
- Kortizol Hormonu – Stress
Sürekli ve kronik stres te metabolizma hızını negatif olarak etkiler. Bunu zaman zaman oluşan stresle karıştırmamak gerek. Herkesin arada stresli olduğu zamanlar olur ve bu metabolizmayı tersine hızlandırır ancak süreğern stres durumunda fazla miktarda salgılanan kortizol hormonu metabolizmanın yavaşlamasına neden olabilir. Kortizol hormonunun yüksekliği vücutta salgılanan insülin hormonunun etkili olarak kullanmasını zorlaştırır. Sonucunda metabolizmanız yavaşlar ve kilo almaya başlarsınız.
- Endokrin Sistem Hastalıkları
- şeker
- insülin direnci
- Troid hormonunun az salgılanması
- Polikistik over sendromu gibi sorunlar metabolizma hızını düşürüyor.
- Yetersiz ve Düzensiz UYKU
Kilo almada fizyolojik ve psikolojik nedenler oldukça etkin ancak bazen de uyku sorunları metabolizmanızı yavaşlatabilir. Son çalışmalar yetersiz süre uykunun metabolizma hızı üzerinde negatif etkileri olduğunu gösteriyor. Az uyuyan kişilerde şeker metabolizması bozulabiliyor ve bunun yanı sıra tokluk hormonu olan leptin seviyesi kanda düşüyor ve açlık hormonu ghrelin artıyor.
Vücut bio – ritminin düzenli olması ve metabolizmanın yavaşlamaması için özellikle 23:00 – 05:00 saatleri arasında uyuyor olmak özellikle önemli.
- YAŞ Faktörü
Yaş metabolizma hızını yavaşlatan ömenli bir faktördür çünkü yaş ilerledikçe metabolizma hızında da düşmeler başlar. 30 yaşından itibaren her 10 yılda bir vücut enerji ihtiyacı %2 ila %4 oranında düşer. 30 yaşındayken 1500 olan enerji ihtiyacı 40 yaşında 1430 olacaktır ve siz aynı şekilde , aynı şartlarda beslenmeye devam ederseniz bu da her ay 250 gram civarında yağ dokunuzun artması anlamına gelir.
Erkeklerde andropozla beraber 55 yaş üzerinde metabolizma yavaşlarken Türkiyede kadınların ortalama menopoz yaşı 48 – 53 aralığıdır ve hormonların düşüşüne bağlı olarak menopoz kadınlar için önemli bir metabolizma düşürücü etkendir.
- KAS Kütlesi:
Hareketsiz ve sporsuz bir yaşam tarzında kas kütleniz daha az olur ve metabolizmanız yavaşlar.
- Düzensiz aralıklara BESLENME ve SUSUZLUK ;
Metabolik faaliyetlerin tamamında su gereklidir. Susuz bırakılan bir vücutta bir çok fonksiyonların bozulabileceği gibi metabolizma hızında da düşüşler olacaktır.
Dyt Füsun Bilgin ÇAKMAK / Ankara – Diyetisyen
